Čemu služe zubi?

Zubi prvenstveno služe za žvakanje a bez zuba je veoma otežan govor i narušen izgled čovjeka? Koliko ima zuba? Čovjeku dva puta niču zubi. Mliječni zubi počinju da niču u 7—8 mesecu, katkad i ranije a nekad kasnije i ima ih ukupno 20. Svi mliječni zubi vremenom ispadnu i na njihovo mjesto dolaze stalni zubi kojih ima 32. Jasno je da su 20 stalnih zuba došli na mjesto mliječnih a da su 12 stalnih zuba nikli iza poslednjih mlijecnih zuba.

Gde su smješteni zubi?

Zubi su smješteni u ustima i to tako da su usađeni u vilične kosti odnosno u nastavke viličnih kostiju. Zubi su vezani za vilične kositi finim vlaknima. Posebno je važno da se zna značaj mjesta gde se desni pripajaju za zub. Ako taj pripoj oboli to može biti mjesto početka oboljenja cijelog organizma.

Kakvih zuba ima?

Zubi su različitog oblika jer im je i namjena različita: sa sjekutićima se hrana siječe, očnjacima se otkida, a pretkutnjaci i kutnjaci melju hranu.

Kažite razliku izmedu mliječnih i ostalih zuba?

Razlika između mliječnih i stalnih zuba je prije svega u vremenu nicanja, u veličini, obliku, boji i debljini zubnih tkiva; mliječni zubi počinju da niču u prvoj godini i sa dvije i po godine djete treba da ima sve mliječne zube. Stalni zubi počinju da niču u šestoj godini da bi umnjaci nikli u 18. godini. Po pravilu mliječni zubi su manji od stalnih zuba sa kraćim krunama, a boja im je bjelja nego kod stalnih zuba. Debljina gleđi i dentina kod mliječnih zuba, je znacajno manja, nego kod stalnih zuba. Korjenovi mliječnih zuba u odnosu na krunicu zuba su znatno duži nego kod stalnih zuba. Mliječni zubi se brzo troše tako,da se i po tome mogu razlikovati od stalnih zuba kod djece.

Kada počinju da niču stalni zubi i koji prvo niču?

Stalni zubi počinju da niču u 6-oj god. i prvo niču molari to jest 6-ti zubi u nizu(odmah iza zadnjeg mliječnog zuba), a zitim donji sjekutići i gornji sjekutići, koji smjenjuju svoje mliječne prethodnike.

Znate li iz kojih tkiva je sastavljen zub?

Zub je sastavljen iz zubne gleđi-cakline, zubne kosti-dentina, zubnog cementa i zubne srži — zubne pulpe.

Znate li koji hemijski elementi su najzastupljeniji u zubnom tkivu?

Zub se sastoji od anorgansikih i organskih hemijskih materija. Anorganske materije uglavnom cine, kalcijum-fosfat, kalcijum ; karbonat i magnezijum fosfat. Od hemijskih elemenata najzastupljeniji su kalcijum i fosfor. Pored ovih hemijiskih elemenata u zubu se nalazi još desetak drugih u manjim kolicinama.

Kad bole zubi i zašto?

Ako je zub zahvaćen karijesom i na vrijeme se ne ode kod stomatologa, uslijed dubljeg prodora infekcije biće zahvaćena i pulpa zuba(tzv. živac), pa može doći do spontanih bolova pri igri i spavanju, kao i uslijed toplih i hladnih nadražaja. Bolovi mogu biti na mahove ili stalni. Za nastajanje zubobolje mogu biti krive i razne povrede zuba. Zapušteni karijes može dovesti i do zapaljenja okolnog tkiva, što se manifestuje jakim bolovima i oticanjem. Bolovi od zuba mogu se širiti prema oku, uhu, vratu, može se povećati tjelesna temperatura i pogoršati opšte stanje cijelog organizma. Nadražaji se prenose preko nervnih vlakana koja se nalaze u pulpi zuba do kore velikog mozga koji ih registruje i šalje impulse na oboljelo mjesto i obavještava nas o jačini i mjestu bola. Neki put zubi mogu boljeti i prilikom nicanja.

Da li pokvareni zubi djeluju štetno po opšte zdravlje i kako?

Ako znamo da je glavini zadatak zuba žvakanje hrane kako bi se organizam mogao hraniti i razvijati, onda je jasno da će zbog kvarnih i bolesnih zuba žvakanje biti nepotpuno, ishrana pogoršana kao i razvoj cijelog organizma. Sem toga pokvareni zub može dovesti do raznih oboljenja drugih organa, kako kod djece tako i kod odraslih. Bolesni zubi mogu dovesti do poremećaja organa za varenje, oboljenja na očima, koži,kosi, plućima, zglobovima, srcu i bubrezima,jajnicima, djelujući kao fokalno žarište — fokus.

Zašto je potrebno prati zube?

Pranjem zuba se nastoji da se ,usta i zubi održe u dobrom zdravstvenom stanju a naročito da se oni zaštiite od karijesa i oboljenja desni. Kroz usta prolazi sva hrana i dio vazduha koji se unosi u organizam. Sa njima ulaze i veće količine mikroorganizma i druge škodljive materije. I sasvim zdrava hrana poslije izvjesnog kraćeg ili dužeg zadržavanja u ustima postaje škodljiva. Pranjem usta i zuba smanjuje se u većoj mjeri mogućnost ovako štetnog djelovanja.

Znate li koliko puta dnevno treba prati zube?

Zube treba prati posle ustajanja, posle svakog uzimanja hrane, a naročito prije spavanje.

Znate li koliko dugo treba koristiti jednu četkicu?

Da bi četkica ostala u ispravnom stanju posle svakog pranja zuba treba je dobro oprati i ostaviti da se osuši. Pošto se više puta dnevno uporebljava vek njenog trajanja uz dobro održavanje se svodi na najviše 4-6 meseci u zavisnosti od kakvog je materijala napravljena. Da bi odgovorila svojoj namjeni i zadatku četkica mora biti dovoljno tvrda i elastična, mora da posjeduje i svakom redu sve snopiće sa zdravim vlaknima. Prostor izmedu snopića mora da se lako čisti.

Kakvih zubnih četkica ima i koje su bolje?

Četkica mora da svojim oblikom i veličinom omogućava lako rukovanje po ustima i da može dohvatiti do svih djelova zuba i desni. Razlikujemo četkice sa prirodnim i vještačkim vlaknima. Četkice sa vještačkim vlaknima (najlon) su bolje zato što debljana vlakana može biti tačno određena, što kvašenjem vlakna neznatno primaju vodu i mjenjaju svoj oblik i obim. Na njima nema poroznih mjesta u kojima se mogu zadržavati bakterije, čvrste su i manje se troše. Vrhovi vlakana se mogu zaobliti kako bi manje povređivali meka tkiva u ustima.

Koji su najvažniji lijekovi  koja se danas kod nas preporučuju u zaštiti zuba od zubnog kvara i kako se koriste?

To su tablete sa fluorom koje se uzimaju svakodnevno prema propisanoj dozi ,tekućina za ispiranje sa fluorom i gel sa fluorom koji se nanosi četkicom za zube jedanput nedjeljno i to tako da se poslije nanošenja pola sata ne vrši ispiranje usta niti se uzima hrana ni piće.

Znate li značaj fluora kod zaštite zuba?

Fluor je vrlo efikasno sredstvo u borbi protiv karijesa. Ovo njegovo dejstvo naročito dolazi do izražaja ako se on koristi u vreme razvoja zuba. U zemljinoj kori ima svega 0,08°/o F i to u obliku soli. Sve soli su više ili manje rastvorljive u vodi. Najveći deo vode za piće ima male koncentracije fluora. Ljudi ga uzimaju i preko namirnica. U razvijenim zemljama se pristupilo fluorisanju vode za piće što je dalo vrlo dobre rezultate i zaštiti od karijesa. Neki su pokušali sa fluorizicijom kuhinjske soli, mlijeka i sl. Pouzdano se zna da je njegovo pozitivno dejstvo pri koncentraciji od oko l grama na 1000 litara vode, a da koncentricija od preko 1,5 gr na 1000 litara vode dovodi do šarenih zuba — fluoroze, kod dugotrajnog korišcenja. Nisu utvrdena nikakva štetna djelovanja fluora u propisanim dozama. Djelovanje fluora može biti putem metabolizma ili lokalno. Preko metabolizma deluje fluor iz vode za piće, soli, mlijeka, hleba ili davanjem tablete fluora. Lokalno dejstvo se izvodi premazivanjem zuba rastvorima fluorida, nanošenjem u vidu gela, žvakanjem fluorisanih guma za žvakanje, pastama za zube itd. .... . Pored dejstva u spriječavanju pojave karijesa fluor djeluje i u smislu usporavanja razvoja već postojećih karijesa.

Da li i kako ishrana utiče na zdravlje zuba?

Ishrana spada među najvažnije faktore od kojih zavisi razvoj organizma pa i zuba kao dijela cjeline. Uticaj ishrane vrši se najpre za vreme razvoja zuba, zatim na izniklom zubu i na zubu i funkciji. U razvoju zuba potrebno je ishranom unijeti mineralne soli kalcijiuma, fosfora, magnezijuma i fluora. Za pravilnu izgradnju zuba nisu dovoljne samo osnovne materije naše ishrane mineralne soli već su potrebni i vitamini Utjecaj ishrane na zube u funkciji vrši se na dva načina: lokalnim dejstvom hrane i dejstvom hrane preko metabolizma. Lokalno dejstvo hrane može biti mehaničko i hemijsko. čvrsta hrana zahtjeva energičnije žvakanje i angažovanje mišica što dovodi do pojačanog strujanja krvi u vilicama i bolje ishrane zubnog tkiva. Hemijsko dejstvo hrane se ogleda preko djelovanja bjelančevina,masti, i ugljenih hidrata. Bjelančevine se u ustima neznatno mjenjaju i one imaju alkalni karakter. Masti se skoro ne mjenjaju a pripisuje im se zaštitni karakter od karijesa. Ugljeni hidrati podležu najvećim promjenama u ustima i njihovo hemijsko dejsitvo je najizraženije. Smanjena upotreba hrane bogate ugljenim hidratima naročito slatkiša i lepljivih testa od belog brašna, smanjuje mogućnost pojave karijesa.

Da li znate ko je stomatolog?

Stomatolog je čovjek koji se bavi proučavanjem normalnih i bolesnih stanja u ustima i na zubima djece i odraslih. Svrha njegovog rada je da obezbjedi pravilan razvoj i funkciju usta i zuba, zatim da blagovremeno otkrije i liječi oboljenja usta i zuba, kako bi se očuvali i da onemogući negativan uticaj bolesnih zuba na organizam. Istovremeno on uzima u obzir i ostala bolesna stanja u organizmu koja mogu da utiču na formiranje i zdravlje organa za žvakanje i sarađuje sa ljekarima drugih specijalnosti na odstranjivanju njihovog negativnog utjecaja.

Kada se odlazi stomatologu i zbog čega?

Stomatologu se odlazi radi kontrole zdravlja zuba. Pogriješno je čekati da zub zaboli, jer je tada mnogo komplikovanije, a često i bolnije dovjesti stanje u red. Što se više zakasni, to su posljedice teže, a mogućnosti bezbolnog rada i izlečenja manji. Na kontrolni pregled treba ići najmanje dva puta godišnje (za djecu 4 puta godišnje).

Da li štetno djeluje na zube sisanje prsta, grickanje olovke, krckanje oraha, lješnika, sjemenki i sl.?

Da sisanje prsta pored toga što povećava mogućnost od infekcije (zato što su ruke i prsti najčešce prljavi) dovodi do izvlačenja prednjih zuba u napred što remeti estetski i funkcionalni odnos vilica. Razna grickanja i krckanja preopterećuju zube, a dovode i do trošenja (abrazije) najprije gleđi, a zatim i dentina i tako smanjuje vjek trajanja zuba, omogućavajući njegovo brže propadanje.

Da li djeca nose proteze i zašto?

Djeca retko nose klasične proteze kao odrasli. Ona najcešće nose proteze — ortodontske aparate u odredjeno vrijeme. Aparati pomažu da se zubi pravilno postave u ustima, i isprave druge moguće nepravilnosti i tako uspostave normalni funkcionalni i estetski odnos u  ustima.

Čemu služi zubno meso - desni?

Desni služe da zaštite viličnu kost, koren zuba i organizam u cjelini od prodora štetnih faktora.

Šta znaci kada desni krvare?

Krvarenje desni je znak oboljenja desni. Oboljele desni moraju se liječiti. Liječenje je nekada dugotrajno, a uspjeh se može postići samo ako je liječenje praćeno ispravnim higijenskim mjerama.

Šta ce se desiti ako oboljele desni ne liječimo?

Ako oboljele desni ne liječimo, bolest će napredovati, zahvata se vilična kost i sa 30-40 godina starosti počinju, inače zdravi zubi ispadati.. Takve zube može čovjek sam sebi prstima izvaditi. U posljednje vrijeme oboljele desni su češći uzrok gubitka zuba nego zubni kvar.

Kako spriječiti oboljenja desni?

Ispravna higijena zuba,redovna kontrola stomatologa, blagovremeno liječenje oboljelih zuba i nepravilnosti vilica i postave zuba spriječavaju pojavu oboljenja desni.

 

Mlečac ili Sor U toku prve godine i bebe mogu da imaju različite probleme sa usnom dupljom i zubima: Prvu grupu, koja može da se primeti neposredno posle rođenja, predstavljaju gljivična oboljenja u ustima (monilijaza). Ona su izazvana gljivicom Candida Albicans i ispoljavaju se kao bjele naslage na jeziku i nepcu. Oboljenje je u narodu poznato kao sor ili mlečac. U tim slučajevima pomaže brisanje usne duplje rastvorom sode bikarbone i naravno konsultovanje sa pedijatrom ili stomatologom o daljim postupcima.
• Perle i zrna: Kod velikog broja beba u središnjem djelu tvrdog nepca javljaju se zaostaci iz perioda razvoja u vidu orožalih perli. Stručni naziv je Epšteinove perle i one ne predstavljaju bilo kakav problem jer se spontano gube. Slične tvorevine mogu da se jave i na nepcu i predstavlaju ostatke iz ranog perioda razvoja zuba. Nazivaju se Bo-honova zrna. U oba slučaju preporučuje se da stomatolog pregleda bebu kako bi se isključila neka komplikova-nija oboljenja (različite ciste).
• Prvi zubi: Prvi zubi počinju da niču od četvrtog mjeseca pa nadalje. Nije zabrinjavajuće ako se zubi ne pojave do godinu dana, a u pojedinim slučajevima može doći i do preranog nicanja. Takvi zubići su rasklaćeni, ali ih treba razlikovati od takozvanih predmliječnih zuba koji su orožale tvorevine sličnog oblika ali različite gradje u odnosu na prave mliječne zube. Obe vrste rano izniklih zuba mogu predstavljati problem prilikom dojenja, ali se ne preporučuje njihovo vađenje. Predmliječni zubi sami ispadaju, a rano iznikli mliječni zubi razvijaju koren i učvršćuju se u vilici.
• Majka kao prenosnik Odavno važi mišljenje daje najvažniji uzročnik karijesa bakterija Streptoccocus mutans. Ona se iz usta majke prenosi na bebu u periodu nicanja zuba pošto može da opstane i da se razvija samo na tvrdoj površini zuba. Zbog toga je od izuzetnog značaja da majka posjeduje što manje ove kariogene bakterije u svojim ustima. Najbolje je da se njena zastupljenost odredi jednostavnim metodama i u slučaju većeg prisustva primene odgovarajuće mjere za njihovo uklanjanje.
• Čišćenje zuba: Drugi najvažniji uzročnik zubnog kvara su šećeri i to ne samo šećeri iz slatkiša, meda i sl., već i šećeri iz sokova, pa i majčinog mlijeka. Odmah po nicanju prvih zuba neophodno je započeti sa njihovim čišćenjem. Najbolje se to postiže ako se ujutru i uveče zubići prebrišu gazom. Bebica može da se igra sa četkicom za zube, ali nju treba primjenjivati tek poslije godinu dana. U periodu dojenja kao i kasnije prehrane neophodno je strogo pridržavanje sljedećih uputstava: - dugo zadržavanje bočice(uspavljivanje) sa sokom i mlijekom u ustima. Bočica se drži samo dok se ne popije tečnost, a ako je neophodna za uspavljivanje u njoj može da bude samo čista voda - premazivanje cucle medom i slatkim sirupima - prečesto dojenje, posebno noću - prehrana sa keksima i drugim ljepljivim ugljenim hidratima - zaslađivanje hrane.
Problemi sa nicanjem zuba
Nicanje zuba može da bude praćeno nervozom, ponekad blagom temperaturom i češćim stolicama. Izraženiji simptomi, kao što je visoka temperatura, proliv, povraćanje i slično zahtjevaju pregled pedijatra. Mjesta nicanja zuba mogu da budu osjetljiva, da izazivaju svrab i bolove. Djetetu je potrebno dati čvršće predmete da žvaće i podstiče nicanje. U slučajevima izraženih bolova mogu se koristiti specijalne supstance za lokalno premazivanje • Treći momenat za sprečavanje razvoja zubnoga kvara, posebno ranog oblika oštećenja mliječnih zuba nazvanog cirkularni karijes, je održavanje opšteg i lokalnog imuniteta. U tome najvažniju ulogu ima pljuvačka, ali u toku prve godine njeno stvaranje i svojstva nisu na nivou potpuno formirane odbrane. Da bi ovaj proces sazrijevanja bio optimalan neophodno je da u ishrani budu prisutne sve hranljve materije poput vitamina, minerala i aminokiselina. Danas sve veći broj istraživanja ukazuje da svakodnevna ishrana i dodavanje AD kapi nisu dovoljni. Zagađena sredina (vazduh, voda, hrana), različite vrste zračenja, i sve opasnije infekcije sa jedne strane, kao i neprekidno smanjivanje sadržaja hranljivih materija u hrani sa druge, zahteva da se već od najranijih uzrasta uzimaju dopunjivači ishrane.
U toku prve godine života, za pravilni razvoj zuba i cijelog organizma se preporučuju multivitaminski i mineralni kompleksi u vidu kapi. Dodavanje fluorida je izuzetno značajno za pravilno sazrijevanje površine zuba i njihovu pojačanu otpornost prema dejstvu kariogenih bakterija. O tome se, naravno, treba detaljno posavjetovati sa svojim stomatologom.

Ljetnji period donosi nov način ishrane i osveženja koja u pojedinim trenutcima mogu biti veoma štetna za zube Velike vrućine zahtevaju unos povjećanih količina tečnosti, što se često nadoknađuje različitim gaziranim napitcima. Oni uglavnom nemaju veliku hranljivu vrijednost, a višestruko mogu da budu štetni kako po zube tako i po sluznicu u cijelom digestivnom traktu.
Gazirani napici su bogati šećerima koji predstavljaju idealnu hranu za bakterije, izazivače zubnog kvara. Prerađujući šećere, mikroorganizmi nastanjeni u specifičnim naslagama na površini zuba (zubni plak) stvaraju velike količine kiselina. One djeluju na površinu zubne gledi izgrađene od posebne kombinacije minerala kalcijuma i fosfora u obliku kristala, stručno nazvanog hidroksil apatit. Taj kristal se topi i stvara poroznost u gledji; ona u određenom trenutku dovodi do pucanja površine zuba i stvaranje rupica koje stomatolozi nazivaju kavitet. Prije stvaranja rupica, izgubljeni minerali mogu da se povrate ukoliko u pljuvački ima dovoljno kalcijuma i fosfora, i ukoliko je prisutan elemenat fluor koji pospješuje njihovu ugradnju u kristale na površini gledi, a sprečava topljenje pod dejstvom kiselina. Zbog toga je neophodno da fluoridi (soli fluora) uvek budu prisutni na površini zuba. To se najbolje postiže redovnim pranjem zuba sa kvalitetnom zubnom pastom koja sadrži fluor. Pasta sa fluorom nesmije biti u metalnoj aluminijskoj tubi .
U slučajevima pojačanog rizika, stomatolog propisuje i dodatne tretmane putem rastvora ili gela na bazi fluora. I obična voda nije loša .Ukoliko su šećeri prisutni duže vreme na površini zuba, onda je i mogućnost za stvaranje kiselina veća. Upravo takva situacija se sreće u ljetnjem periodu, jer se neprekidno piju sokovi ili zaslađene limunade. Gazirani sokovi ovo dejstvo još više pojačavaju. Preporučuje se da se dnevno popije najviše 4-5 soka (po mogućnosti prirodnih,negaziranih ,bez šećera), a da se po potrebi unosi obična voda. Unos povećanih količina šećera preko sokova može biti štetno i po opšte stanje organizma. Zbog toga se najviše i preporučuju sokovi od svežeg voća ili tzv. 100% voćni sokovi,ili cjeđeno voće bez šećera.
U stomatološkoj praksi su zabilježeni slučajevi da su kod djece koja su često unosila velike količine gaziranih ili kiselih napitaka površine zuba manje otporne. Naime, dolazi do tzv. erozija (topljenja) gledji na koje može da se nadoveže karijes. Sledeće sredstvo za osvežavanje u letnjem periodu omiljeno kod dece je sladoled. Poslednja istraživanja pokazuju da ovaj slatkiš i nije toliko štetan koliko se optužuje. Da bi se karies razvijao neophodno je da se hrana bogata šećerima što duže zadržava na površini zuba. Pljuvačka lako ispira sladoled, tako da on manje izaziva karijes nego jabuka npr. (!) ili običan hleb, ili lepljiva bombona. Naravno, to podrazumeva da se ne unosi neprekidno, jer u suprotnom ima nepovoljno dejstvo kao i sokovi.Štetno je gristi sladoled jer od velike temperaturne razlike moze doćo do mikropukotina na gledji koje su kasnije ulazna vrata za karijes.
Osnova za zdrave zube je snažan odbrambeni sistem organizma, čiji se glavni faktori nalaze u pljuvački. Svaki poremećaj, iscrpljenost, dehidriranost ili jaki fizički i psihički stres umanjuju odbrambene reakcije i olakšavaju infekciju sluznice i zuba. Primer za to su i česte groznice (virusna infekcija) posle izlaganja suncu.
Mama, hoću još sladoleda!
Teško ćete odbiti svoje dete kada zatraži još jedan, ko zna koji po redu, sladoled. Izbor je ogroman, od voćnih do čokoladnih, od tzv. "vodenih" do mlečnih, na štapiću ili u kornetu, domaći ili fabrički proizvedeni. Ipak, vrsta i količina sladoleda treba da zavise od konstitucije deteta i njegove aktivnosti. Gojaznoj deci sladoled ne treba davati svakodnevno, već svakog drugog ili trećeg dana, a živahno i aktivno dete, normalno uhranjeno može da pojede i jedan dnevno. Preporučuje se voćni sladoled u maminoj proizvodnji, a od kupovnih prosečan mlečni. Dobar je sladoled od jogurta sa svežim voćem i minimalnim dodatkom šećera. Sladoled treba jesti polako, dete ne bi trebalo da ga grize i guta, jer na taj način dolazi do nagle promene temperature u želucu što može izazvat akutni gastritis ili proliv.

Svako krvarenje iz desni predstavlja upozorenje da nešto nije u redu sa oralnom higijenom. Potrebno je poboljšati tehniku pranja, promjeniti četkicu ili redovnije koristiti zubni konac, jer će se na taj način spriječiti širenje hroničnih infekcija i razvoj parodontopatija.
Desni, ili kako se stručno nazivaju gingiva, predstavljaju meka tkiva koja okružuju zube i prekrivaju vilične grebenove. Pored tog vidljivog dijela,desnima se nazivaju i meka tkiva koja vezuju koren zuba za viličnu kost. To je veoma složeni mehanizam sastavljen od vezivnih vlakana, specijalnih makromolekula. krvnih sudova i nervnih vlakana. On obezbeduje fine mikrokretnje zuba i odupire se ogromnim silama koje se razvijaju tokom žvakanja.
Sve počinje sa zapaljenjima desni Oboljenja desni (parodontopatije) su, uz zubni kvar, najrasprostranjenija oboljenja čovečanstva i česti uzrok gubitka zuba u srednjim i starijim godinama. Počinju u pubertetu, ali se njihove posljedice uočavaju poslije 30 godine. Zapaljenje se sa desni širi na potporni aparat zuba i uzrokuje njegov gibitak i gubitak vilične kosti. Zapaljenje desni se javlja od najranijeg uzrasta. Kako je gingiva a dobro prokrvljena, različiti uzroci mogu da dovedu do zapaljenskih promena. To su virusne infekcije, povrede i si, kada je zapaljenje desni prateća pojava opšteg oboljenja. Pored krvarenja iz desni i otoka, može da se javi bol, kao i različite ranice.
Pokazatelj higijene zuba
Često se zapaljenje desni javlja kao posljedica loše higijene usta i zuba. Osnovni uzročnik su bakterije nagomilane u zubnom plaku. Te bakterije, pored stvaranja kiselina koje izazivaju karijes zuba, proizvode različite toksine, enzime i druge biološki aktivne supstance koje djeluju na desni i izazivaju zapaljenje. Osnovni znak je krvarenje pri pranju zuba ili dodiru sa čačkalicom ili zubnim koncem. To je važno upozorenje da ne peremo pravilno zube i da postoji velika opasnost da se razvije zubni kvar. Od posebnog je značaja provjeravati da li postoji krvarenje iz desni između zuba, jer se ti predeli ne mogu čistiti četkicom. Krvarenje je upozorenje U pubertetu kod dece dolazi do hormonalnih promena koje utiču na propustljivost krvnih sudova, pa su tada desni osetljivije na bakterijske produkte.
Usled toga može da se javi tzv. pubertetski gingivitis, čiji su isključivi uzročnik bakterije iz zubnog plaka. Sa poboljšanom higijenom, on se povlači. Važno je napomenuti da se zapaljenje desni razvija već posle nekoliko dana slabe higijene pojedinih zubnih površina. Da bi se ono u potpunosti uklonilo potrebno je i više nedjelja. U slučaju da i pored preduzetih mjera za poboljšanje higijene usta i zuba, desni i dalje krvare, neophodno je da se izvrši stomatološki pregled i utvrdi pravi uzrok ove pojave.

Koliko sisanje palca utiče na razvoj zuba  
 Mnoga djeca počinju da sisaju palac veoma rano, skoro odmah nakon rođenja. To je najčešće posledica nezadovoljene prirodne potrebe za dojenjem kod mališana koji se hrane na flašicu. U nekim slučajevima se objašnjava i kao nesvesni protest zbog nedostatka prirodnih emocionalnih veza sa roditeljima. Nisu isključene ni nasledne komponente.
Ne sisaju sva deca palac na isti način, ali se deformacije na zubima i vilici javljaju u svim slučajevima, a vrsta nepravilnosti i njen stepen zavise od načina i vremena upražnjavanja ove navike. Pritisak na nepce i gornju vilicu dovodi do izbacivanja njenog prednjeg dijela i zuba napred. Donja vilica se u celini potiskuje iza gornje, formirajući tzv. zadnji (distalni) odnos vilica. Donji i gornji zubi na taj način gube međusobni kontakt i bivaju isključeni iz funkcije žvakanja, što i za posljedicu češće kvarenje zuba. Stvaraju se i uslovi za kasniju pojavu parodontopatije i oboljenja potpornog aparata zuba,kao i otvorenog zagriza prednjih zuba.
Prisustvo palca u ustima remeti funkcionalnu ravnotežu između mišića jezika i usana. Mišići usana su bez tonusa, a usne u cjelini opuštene. Jezik, budući da nema otpor od usne, još više potiskuje prednji deo vilice i potencira deformaciju. Sve ovo kasnije u pubertetu može da pogorša izgled lica, a liječenje je onda dugotrajno i neizvesno. Pritisak palca na donju vilicu može da pojača rast jednog dijela kostiju ili da na njoj formira udubljenje. Sisanje palca je u svakom slučaju nepoželjna pojava i treba je što pre otkloniti. Ona može da se toleriše samo u prvim mjesecima života, ali tada mališan može najlakše da se odvikne od ove ružne navike ako mu roditelj, u momentu kada prinosi palac ustima, skreće pažnja na neke druge stvari. Drastičnije metode u toku prve godine života se ne preporučuju. Kod starije djece, kada se ove navike teže odriču, neophodno je prethodno analizirati uzroke i otkriti moguće emocionalne poremećaje koji leže iza toga.
Ukoliko djete i samo želi da se oslobodi navike, a nije u stanju da to samostalno uradi, preporučuje se izrada specijalnih zubnih protezica. Nasilno odvikavanje od sisanja palca može dovesti do pojave druge, ponekad još gore navike.

Više od 90% odraslih osoba su tokom svog života inficirani virusom herpes simplex. On postoji prikriven, najčešće uz nervna vlakna, da bi se u trenutku pada odbrambenih sposobnosti organizma (poslije stresa, iscrpljenosti, bolesti, gladovanje, izlaganje suncu) aktivirao i izazvao promene na usnama i koži oko usta, popularno nazvanih "groznica" (povratni herpes). Antibiotici ne moguda da pomognu Prva infekcija virusom se događa dosta rano i uglavnom prolazi bez simptoma. Kod manjeg broja djece primarna infekcija se javlja u vidu burnog opšteg oboljenja (stručni naziv STOMATITIS HERPETICA) izmedju prve i četvrte godine života, uglavnom od proleća do jeseni. Prenosi se kapljičnim putem u kontaktu sa osobama koje imaju aktivirani povratni herpes.
Herpetični stomatitis je opšte oboljenje i počinje nespecifičnim simptomima poput malaksalosti, glavobolje, uznemirenosti, gubitka apetita i povišene temperature koja može da se penje i preko 40C. Zatim dolazi do otežanog gutanja, i promena na koži i sluznici usta. One se u početku prepoznaju kao crvenilo nepca i grla i mogu da se protumače kao angina, a primjena antibiotika može da ima i nepovoljno dejstvo. Već poslije nekoliko dana se razvija puna klinička slika oboljenja. Tada su usta u cjelosti zapaljena, i na sluznici i na koži se javljaju sitni mehurovi koji su u grozdovima. Oni brzo prskaju i stvaraju ranice po ustima. Od afti se razlikuju po tome što se javljaju i na desnima, koje su veoma osetljive i krvare i na najmanji dodir. Na koži oko usta ranice se prekrivaju malim krasticama, koža je ispucala i bolna. Dramatična klinička slika zabrinjava roditelje, a često zbunjuje i manje iskusne lekare.
Poseban problem je osjetljivost sluznice i kože koja sprečava djete da se normalno hrani i može još više da iskomplikuje opšte stanje. Najčešće bez ozbiljnih posljedica Herpetični stomatitis, ma koliko izgledao zabrinjavajuće u najvećem broju slučajeva nema ozbiljnije posljedice. Uglavnom traje od 7 do 10 dana kada se ranice povlače. Osnovni zadatak stomatologa i pedijatra je da na vrijeme ispravno dijagnostikuju oboljenje.
Opšta terapija je ista kao i kod svih virusnih bolesti: dosta tečnosti, vitamini (multivitamini i vitamin C), kašasta ishrana koja nije masna i bogata šećerima. Kod infekcija virusom herpes simplex povoljno se pokazala alga Spirulina poznata po nizu hranjivih sastojaka. Sredstva za sniženje temperature i bolova prepisuje pedijatar. Antibiotici nemaju efekta i prepisuju se samo u slučajevima pojave bakterijskih komplikacija. Cilj opšte terapije je da se podigne imunitet i spriječi razvoj komplikacija. Iako su one retke, neophodno je da djete bude pod kontrolom kako bi se izbegao bilo kakav rizik.
Od lokalnih komplikacija značajno je širenje infekcije po koži ruku i ostalih dijelova lica. a posebno na oči, pa je poželjno da se onemogući djetetu da ih trlja. Najčešća komplikacija u ustima je razvoj gljivice Candide albicans što se može vidjeti po bjelim naslagama na jeziku. Gljivice se posebno razvijaju poslije upotrebe antibiotika. Što ranije započeti lokalnu terapiju Od izuzetnog je značaja da se što ranije započne sa lokalnom terapijom ispiranjem usta blagim antiseptičnim rastvorima: hidrogen, hipermangan, Ozosept® i si. Poželjan je i rastvor sode bikarbone da bi se spriječio razvoj gljivica, a ako se one razviju prepisuju se i rastvori protiv njih (npr. Nystatin). Rastvorima za ispiranje se dodaje i Panthenol. koji predstavlja vrstu vitamina i pomaže zarastanje ranica na sluznici. Ispiranje usta može da sprovodi stomatolog, ali se preporučuje i roditeljima da to više pute dnevno rade kod kuće pomoću vate namotane na dršku od kašike ili drve ni štapić za sladoled (špatula). Ako se odmah započne ova terapija, brzo dolazi do olakšanja i djete može lakše da jede i unosi tečnosti što je od izuzetnog značaja za jačanje odbrambene snage organizma.
Na herpetični stomatitis može da liči aftozni stomatisis, kada se po ustima javlja veliki broj sitnih ranica sličnog izgleda. Za afte nije utvrðen tačni uzročnik, retko su praćene opštim promjenama i zapaljenjem ostalih dijelova sluznice i nikada se ne javljaju na desnima. U zadnjim djelovima usne duplje, na nepcu i ždrelu, ponekada se javlja virusno oboljenje izazvano virusom koksaki. Simptomi su mnogo blaži i ranice su retke u prednjim delovima usta i na desnima. Infekcije ovim virusom su u poslednje vreme relativno česte i mogu da budu praćene ozbiljnim komplikacijama na srcu, pa je uvek potrebno odvesti dete kod lekara i preduzeti sve moguće mere da se podigne njegov imunitet (vitamini, zdrava ishrana, i dr).

Povrede zuba se najčešće dešavaju u igri, u sportskim aktivnostima, ali i za vreme tuče i različitih nezgoda.
Manja deca najčešće povređuju zube kad počnu da i prave prve korake pa padaju na različite delove nameštaja. Tome posebno pogoduje ako su prednji gornji zubi izbačeni jer u tom slučaju gornja usna ne može dobro da ih zaštiti. Ove povrede mogu da budu kombinovane sa rasekotinama i nagnječenjima usana i drugih mekih tkiva, tako da cela situacija može da izgleda veoma dramatično, sa velikim otocima i podlivima kao i krvarenjem. Ali, ma koliko to izgledalo zabrinjavajuće, mališani se uglavnom lako i brzo oporavljaju, pa roditelji ne treba zbog toga previše da brinu. Svakako, pre bilo kakve intervencije na zubima, neophodno je isključiti povrede glave, vilica i mozga (potres i si.)
Kod povreda zuba razlikujemo nagnječenja (kontuzije), pomeranje zuba iz čašice (luksacije), prelome i kornbinovane povrede.
Nagnječenja:
        Nastaju prilikom udara koji ne izaziva pomeranje zuba. Ipak, to može da bude ozbiljna povreda, jer udarac može da prekine dotok krvi i dovede do izumiranja zubne srži (pulpa, zubni nerv). Obično je nagnječen zub osetljiv, ponekad i blago rasklaćen nekoliko dana, ali se to brzo smiruje. Posle nekoliko meseci može da se primeti kako zub tamni, što je znak da je nastupila nekroza (gangrena zuba). I bez tamnjenja, zub može da postane osetljiv zbog zapaljenskog procesa na vrhu korena (granulom).
Najteža komplikacija se javlja kada okolno tkivo ne prepoznaje zub kao svoj i počinje da ga nagriza, što može da dovede do gubitka korena, a time i zuba. Zbog toga je važno da se posle svakog jakog udara povremeno kontroliše stanje zuba i da se posle mesec-dva uradi rendgenski snimak. Na taj način će se na vreme otkriti razvoj komplikacija, a vađenjem zubne pulpe i daljim lečenjem kanala korena, zub se može spasiti
Pomeranje zuba:
Zub iz čašice može da se pomjeri u različitim pravcima: prema usnama, prema jeziku, utisnuti u čašicu, ili delom izvući iz nje. U svakom slučaju, neophodno je da se roditelji što prije obrate stomatologu koji će procijeniti način na koji će vratiti zub u normalni položaj. Najčešće je potrebno da se izvrši privremena imobilizacija i fiksiranje pomoću specijalnih žičica i smola (splint), koje se nose nekoliko nedelja dok se zub ne učvrsti. Zubi se dalje redovno kontrolišu kako bi se kod moguće pojave komplikacija (slične kao kod nagnječenja) na vreme i pravilno reagovalo. Ukoliko se zakasni sa dolaskom i zub se fiksira u pomerenom položaju, često je neophodno primenjivati ortodontske aparate (protezice), kako bi se zubi postepeno vraćali u prvobitni položaj. U ovakvim slučajevima komplikacije su mnogo češće. Kad je reč o značajnijem pomjeranju mliječnih zuba, posebno poslije treće godine, oni se najčešće moraju vaditi.
Vraćanje zuba na mesto:
Posebno komplikovaaa povreda je kada je zub potpuno izbačen iz svoje čašice. U takvim slučajevima je veoma važno da se odmah pronađe i stavi u vlažnu maramicu, posudu sa fiziološkim rastvorom, ili mlekom na temperaturi tela.
Često se dešavaju u sportu i svakodnevnom životu, a gotovo se nikada ne mogu sprečiti. Svako ko se bavi sportom u kome ima kontakta među učesnicima trebalo bi da koristi štitnik za zube. Štitnici su preporučljivi i pri aktivnostima u kojima su mogući padovi. Hitan odlazak u stomatološku ordinaciju može Vas poštedeti bolova i spasiti Vam izbijeni zub. U slučaju da vam je zub izbijen, isperite ga dobro mlazom vode, stavite ga u mleko ili vodu i hitno odite u ordinaciju.

Nikada nije kasno da se započne sa individualnim preventivnim programom. Ako su neki zubi do tada već oboleli, oni se moraju izlečiti. Primena ovog programa garantuje da se neće javljati nova oboljenja. Malo je poznato da parodontopatija započinju još u pubertelu.
Kada osetimo prve simptome, najčešće je bolest već poodmakla. Ali, uz odgovarajući preventivni pristup, to se može u potpunosti sprečiti.
Nikad nije kasno  
Najznačajnijia Faktori koji utiču na pojavu karijesa su: mikroorganizmi koji ga izazivaju (najopasniji je streptococcus mutans), odbrambene sposobnosti pljuvačke, kao i način ishrane. Danas postoje testovi pomoću kojih može da se utvrdi stanje sva tri pokazatelja. Na osnovu-njih je moguće odrediti rizik i preduzeti odgovarajuće mere da bi se sprečilo da zubi obole - To je tzv. individualni preventivni program, najsavremeniji preventivni pristup u savrernenoj stomatologiji.
" Kada treba započeti sa ovim merama? "
Najbolje je smanjiti rizik još u trudnoći. Bakterije koje izazivaju karijes se pojavljuju kada počnu da niču prvi zubi, i prelaze sa majke na dete. Ako se njihov broj smanji još dok se beba nije rodila, onda je rizik da se prenesu, minimalan. Zato je važno da žena uradi određene testove još na početku graviditeta (oni mogu spreči-ti i da oboli veliki broj zuba tokom trudnoće). Na osnovu nalaza, prepisuju se i sprovode specifične preventivne mere. Majka treba da ponovi testove neposredno pred nicanje prvih bebinih mlečnih zuba. Ako se tada otkrije veća količina bakterija, jednostavnim merama one mogu da se unište. Nakon toga se svake godine pro-verava da li su se ponovo pojavile, i na osnovu nalaza se primenjuju odgovarajući tretmani."
Bakterije vole zubiće  
Da bi se izbeglo da bakterije pređu sa majke na dete, potrebno je da ona uradi prve testove još u trudnoći, a druge pre nego što bebi počnu da niču prvi zubi
Poslednjih 50 godina u razvijenim zemljama je, zahvaljujući određenim preventivnim me-rama, broj obolelih zuba po detetu (uzrasta do 12 godina) sa 8-10 (koliko je bio prosek početkom šezdesetih) smanjen na jedan, ili čak i manje od toga. Dosta se radilo na zdravstvenom vaspitanju, uvođenju zubnih pasta sa fluorom, primeni fluor tableta, fluorisane soli ili vode i si.
Još bolje rešavanje problema sa karijesom kod mališana je, poslednjih godina ovog veka, omogućeno određivanjem rizičnih grupa kod kojih se može očekivati pojava ovog oboljenja. Na osnovu toga mogu da se naprave individualni preventivni programi. Kod većine bolesti, naslede učestvuje 50%, a ostali rizici pripadaju takozvanim spoljašnjim faktorima. Poznato je, na primer, da značaj-,nu ulogu u pojavi karijesa ima i šećer. Takođe, smatra se daje i sa najgorim mogućim nasleđem, moguće postići da dete nema ni jednu plombu.
Problemi zbog nicanja zuba  
Kao lokalni poremećaj nicanja zuba javlja se plavi otok na mestu izlaženja zbog otvaranja krvnih sudova i stvaranje hematoma, i tada nije potrebno preduzimati bilo kakve mere. Retko se stvori i cistična tvorevina (kesica ispunjena tečnošću) iznad vrha zuba koji niče. Ponekad je nepohodno hirurški ukloniti cistu. Postoje i slučajevi kada se zub ne pojavljuje duže vreme u ustima iako mu je parnjak već iznikao. Razlozi za to mogu da budu različiti i njih treba na vreme da otkrije dečji stomatolog i preduzme odgovarajuće mere. Ovo je, inače, češći slučaj kod stalnih zuba
Stalni zubi  
Prvi stalni zubi se pojavljuju oko šeste godine i to su ili donji sekutići, ili prvi stalni molari (kutnjaci). Zatim se pojavljuju gornji sekutići, i u 8. godini premolari. Drugi stalni molar i očnjaci su poslednji zubi koji niču oko 11. i 12. godine. Umnjaci se javljaju posle 16. godine i često nedostaju ili ostaju blokirani u vilicama što se naziva impakcija. Prisustvo mlečnih zuba je važno da bi se stvorio prostor za smeštanje stalnih. Rani gubitak mlečnih zuba može dovesti do sužavanja prostora i blokiranja nicanja drugog premolara ili gornjih očnjaka. Naravno ovakvi poremećaji u postavljanju zuba nisu razlog da se čuvaju oboleli korenovi ili mlečni zubi sa izumrlom zubnom pulpom (često se u narodu naziva zubni živac) jer je veća šteta po opšte zdravlje, a oštećeni zubi najčešće nisu u stanju da čuvaju prostor. U takvim slučajevima se izrađuju posebne protezice (čuvari prostora) kojima se uspešno čuva prostor i podstiče razvoj vilica. Postoje i drugi poremećaji u periodu smene mlečnih zuba. Sve što je sumnjivo zahteva intervenciju stomatologa. Najbolji način da se anomalije na vreme primete su redovni kontrolni pregledi. Oni bi trebalo da budu najmanje na šest meseci, a idealno - na osnovu prethodno određenog rizika deteta prema zubnom kvaru.
Šta to zube "kvari"  
Sokovi, gazirana pića, sladoledi, voće - u letnjem periodu se konzumiraju u velikim količinama. Ova osveženja mogu biti veoma štetna za zube i usnu duplju Gazirana pića, koja se preko leta konzumiraju u velikim količinama, nemaju veliku hranljivu vrednost i mogu biti štetna i za zube, ali i sluznicu u celom digestivnom traktu. Ipak, mnogi roditelji leti prosto "nalivaju" decu sokovima, zaslađenim limunadama, a često se tu nađu i gazirani sokovi. Pošto su veoma bogati šećerima idealna su hrana za bakterije, izazivače zubnog kvara.
Kako se zubi kvare?
Mikroorganizmi, koji se nalaze u naslagama na površini zuba (zubni plak), prerađuju šećere koje unosimo napicima i tako stvaraju velike količine kiselina. Zbog toga gleđ vremenom postaje porozna, što dovodi do pucanja površine zuba i stvaranja rupica, tzv. kaviteta. Ukoliko šećeri ostaju duže na površini zuba, stvara se veća količina kiselina pa može doći do erozije gleđi i nastanka karijesa. To se može sprečiti ukoliko se ograniči unos gaziranih napitaka, voćnih sokova, na najviše 4-5 čaša dnevno. Takođe, redovna i pravilna higijena zuba i usta je dobra preventiva od stvaranja karijesa.
Pasta za zube treba da bude kvalitetna i da sadrži fluor. Fluor podstiče ugradnju kalcijuma i fosfora u kristale na površini gleđi i sprečava njeno topljenje pod dejstvom kiselina. Zato je neophodno da fluoridi (soli flu-ora) uvek budu prisutni na površini zuba.
Sladoled nepravedno optužen
Sladoled je omiljena dečja poslastica tokom ćele godine, ali se, naravno, mnogo više konzumira leti. Iako je sladak i hladan poslednja istraživanja pokazuju da ovaj slatkiš i nije toliko štetan koliko će optužuje. Naime, da bi se karijes razvijao neophodno je da se hrana bogata šećerima što duže zadržava na površini zuba. Ali, pljuvačka lako ispira sladoled, tako da on manje izaziva karijes nego običan hleb, ili lepljiva bombona. Naravno, to ne znači da treba da se unosi neprekidno, jer će u suprotnom imati isto nepovoljno dejstvo kao i sokovi
U zdravom telu zdravi zubi
Naučite svoje dete da vodi računa o zdravlju zuba tako što ćete se zajedno pridržavati predloženih saveta. Ne zaboravite da ste vi svom detetu uzor, pa ako ne želite da ono pije koka kolu, nemojte je piti ni vi, bar ne pred njim! Snažan odbrambeni sistem organizma je osnova za zdrave zube, a glavni faktori se nalaze u pljuvački.
Svaki poremećaj, iscrpljenost, dehidriranost ili jaki fizički i psihički stres umanjuju odbrambene reakcijei olakšavaju infekciju sluznice i zuba.

Proces cirkularnog karijesa uvek počinje na gornjim sekutićima, vrlo brzo se širi na ostale mlečne zube u gornjoj vilici, a tek kasnije i na donju vilicu Prvi, mlečni zubi pojavljuju se u periodu između šestog meseca i godinu dana. To predstavlja veliku radost za roditelje ali ponekad donosi i velike probleme. Naime, kod jednog broja dece do 3 godine (oko 5%) veoma brzo se javlja izuzetno rgresivno oboljenje stručno označeno kao cirkular-ni karijes. Roditelji često i ne primete prve znake - pojavu belih, kredastih mrlja u vratu gornjih sekutića. Te mrlje su znaci progresivnog i uznapredovalog topljenja gledi zuba. Kako ovakva gleđ postaje porozna, u nju se talože pigmentne materije (braonkaste i crne) iz pljuvačke, hrane i bakterija a zatim dolazi dopucanja i pojave rupica (kaviteti). Razaranja se šire kružno oko vrata zuba, pa otuda i naziv "cirkularni karijes". Njegovim napredovanjem u dubinu zuba, razara se zubna kost (dentin). Tada zubi postaju izjedeni, crni, i znatno oslabljeni.

Pod dejstvom sila pucaju i umesto zuba ostaju crni korenovi, a sa ovakvim razaranjem dolazi do otvaranja zubne pulpe i njene infekcije. Kod mlečnih zuba ređe se javlja bol, ali se infekcija dalje širi na viličnu kost u kojoj se stvaraju hronični procesi - granulomi. Tada se najčešće uočava ispupčenje na zubnom mesu iznad zuba (fistule). To su otvori kanala preko kojih se iz procesa u kostima izbacuje gnoj. Kod dece je ovakva reakcija relativno česta jer je kost poraznija i lakše se probija. Ipak, sa padom imuniteta može doći do aktiviranja procesa i pojave velikih otoka praćenih bolom, temperaturom i drugim simptomima.

Razlika između cirkularnog i mlečnog karijesa
Proces cirkularnog karijesa uvek počinje na gornjim sjekutićima, vrlo brzo se širi na ostale zube u gornjoj vilici, a tek kasnije i na donju vilicu. To je i osnovna specifičnost u odnosu na klasični karijes koji najčešće počinje u jamicama i fisurama griznih površina mliječnih molara. Isto tako napredovanje cirkularnog karijesa može da bude izuzetno brzo i već u roku od nekoliko nedjelja od pojave bijelih mrlja, dolazi do razaranja zuba.
Uzrok cirkulamog karijesa
Bakterije iz roda Streptoccocus mutans su osnovni izazivači razaranja gledji zuba. One se vezuju za površinu zuba i oko sebe stvaraju sluzave omotače - zubni plak. Bakterije u njemu prerađuju šećere neophodne za sopstvenu ishranu, a kao product se nagomilavaju organske kiseline koje djeluju na površinu gleđi zuba i narušavaju ravnotežu u stvaranju mineralne rešetke. Kao posljedica toga minerali se izvlače iz gledi (demineralizacija), ona slabi, gubi providnost (pojava bijelih mrlja) i na kraju puca.
"Sindrom bočice "
Do skora se smatralo da je jedini uzrok cirkularnog karijesa često i dugo držanje u ustima bebe bočice sa zašećerenom vodom, čajem, sokom ili mlijekom. U engleskoj stručnoj literaturi cirkularni karijes se zbog toga označava kao "sindrom bočice". Nekada je u našim krajevima bio običaj da se djete uspavljuje sa cuclom umočenom u med. Isto tako pojava oboljenja je povezivana i sa zaslađivanjem vještačke hrane za bebe. Smatralo se da bolest počinje na gornjim zubima jer su donji zaštićeni od dejstva šećera preko jezika koji ih prekriva. Zbog svega toga stroga preporuka je da se djetetu radi uspavljivanja ne smije duže vrijeme ostavljati bočica sa tečnostima u kojima postoje šećeri. Dozvoljeno je da u bočici bude samo čista voda ili nezašećereni čaj. Značajna uloga pljuvačke Ipak, primjećeno je da se cirkularni karijes razvija, i kod djece koja se ne dohranjuju, ali se uspavljuju boraveći često i duže vrijeme na dojci. Nova saznanja o značajnoj ulozi pljvačke u odbrani zuba od razvoja zubnog karijesa u potpunosti su rasvijetlila sve tajne i u razvoja cirkularnog karijesa. Pljuvačka je najvažniji faktor u zaštiti usne duplje i zuba. Ima čitav niz uloga od kojih su najvažnije:

• mehaničko ispiranje ostataka hrane sa zuba i sluznice
• razlaganja šećera pomoću enzima koje sadrži
• prisustvo odbrambenih antitijela (posebna grupa označe-kao IgA), kao i drugih odbrambenih mehanizama
• neutralizacija kiselina
• remineralizacija površine gledji i dr.

Hrana za bakterije
Svako duže nagomilavanje šećera, bilo da je iz bočice, veštačke hrane, pa i majčinog mlijeka predstavlja izvor hrane za bakterije na zubima, koje ga i obilato koriste. Ukoliko su roditelji, a posebno majka, nosioci velike koncentracije bakterije Streptoccocus mutans u svojim ustima u periodu nicanja zuba, infekcija u ustima djeteta je mnogo jača, a time i šansa da se karijes prije razvije. Gornji sekutići su posebno osjetljivi jer je u tom predjelu pljuvačka slabije pokretna, a time i njena zaštitna uloga. Usne kod djece nisu u potpunosti zatvorene pa se predeo gornjih zuba brže suši. Beba duže spava, a u tom periodu se pljuvačka slabije luči. Bebe imaju upola manje odbrambenih antitjela u pljuvački nego starija djeca i odrasli.
Bolje sprečiti
Cirkularni karijes je posledica LOŠE BRIGE O DEČJIM ZUBIMA i preteranog opterećivanja šećerima a ne samo bočice ili zašećerene cucle.
Kako da ga sprečimo?
Roditelji moraju redovno da peru zube j po mogućstvu da eliminišu Streptoccocus mutans iz svojih usta. Takode, moraju redovno bebi da čiste zube pomoću gaze, i to najbolje ujutru, posle jela i pred spavanje. Ako se pojave bele mrlje neophodno je što hitnije otići stomatologu koji će preduzeti efikasne mere da se tako početno oštećena gleđ remineralizuje i da proces više ne napreduje. Naravno odmah se mora započeti sa brisanjem zuba pomoću gaze i to više puta dnevno. Ako se zakasni, i bele mrlje napreduju u defekt na gledi, takav zub se hitno mora restaurirati.
Danas postoje vrlo dobri materijali i bezbolne metode koje će ovakve zube lako i efikasno "popraviti". Ako stomatolog odlaže intervenciju ili tvrdi da se ništa ne može ili ne treba uraditi, treba potražiti drugog. Kod uznapredovalih oštećenja, gde nije moguće ispunima restaurirati zube, oni se mogu očuvati specijalnim fabričkim, metalnim ili polikarbonatnim krunicama.
Jako razoreni zubi, sa zaostalim korenovima, sa procesima u kosti i fistulama, moraju se izvaditi.
Ponekad se zakasni sa dolaskom kod stomatologa pa se vadi veliki broj zuba. U tom slučaju se izrađuju protezice za decu. One im pomažu da žvaću, da govore, a svakako imaju i estetski efekat koji je u današnje vreme izuzetno značajan i kod mališana.
Strah od zubnog lekara  
Veliku ulogu u suzbijanju straha dece od zubara imaju pre svega roditelji, koji mališanu treba da objasne zbog čega su ove posete važne i zašto ne treba dozvoliti da se zubići pokvare Strah od nepoznatog, kao i strah koji je stečen lošim ličnim iskustvom ili iskustvom okoline prirodna je ljudska osobina. Strah od zubnog lekara je donekle razumljiv, posebno kod povučene i nepoverljive dece. Ne dopustiti da se strah formira je nesumljivo najpoželjniji i najlakši put. Normalno, zdravo dete bez problema prihvata saradnju sa stomatologom, ukoliko je ona na odgovarajući način ponuđena.
Predrasude o stomatolozima i stomatološkim intervencijama, međutim, neosetno se prenose na decu u svakodnevnom razgovoru. Ovakvi razgovori se zadržavaju u mladoj dečjoj psihi, a izlaze na videlo tek pri prvom susretu sa stomatologom. Roditelji tek tada postaju svesni posledica svoje neobazrivosti. Na zubnom lekaru je u takvim slučajevima težak i delikatan zadatak: on mora u relativno kratkom vremenu da otkloni strah koji se godinama ranije formirao. Ovo će biti utoliko teže ukoliko je prvi raniji susret sa stomatologom bio neprijatan.
Preventiva protiv straha
Dete može biti veoma uplašeno iako nikada ranije nije dolazilo u kontakt sa stomatološkom ordinacijom, niti mu je okolina prenosila loše informacije. Takav strah je posledica prethodnih neprijatnih i često bolnih iskustava kod pedijatara, ležanje u bolnici ili prilikom vakcinacija. Atmosfera klasične ordinacije, a posebno beli mantili i mirisi podsećaju na ta loša iskustva. Zbog toga se u nekim savremenim dečjim ordinacijama stvara sasvim drugačiji imidž, a stomatolozi su odeveni u živopisne i dečjem svetu prilagođene uniforme. Sasvim mala deca već po svojoj prirodi su plašljiva i nepoverljiva. Predeo usta predstavlja izuzetno osetljivu zonu čije ugrožavanje aktivira odbrambene mehanizme. Najbolji način da se spreči formiranje straha kod dece je započeti sa preventivnim programom odmah po nicanju zuba. Dete dolazi u ordinaciju da se igra, upoznaje sa ambijentom i instrumentima, a pošto intervencije nisu bolne celokupna situacija postaje za njega zanimljiva i rado je prihvata.
Saradnja roditelja
Ako je strah već prisutan, saradnja roditelja je presudna, posebno u prvoj poseti. Ako roditelji tom prilikom pruže lekaru odgovarajuće poštovanje učiniće to i dete, a to je prvi preduslov za buduću uspešnu saradnju. Osim autoriteta međutim, dete u stomatologu mora osetiti prijatelja. Topao i blagonaklon stav. Poštovanje prema njegovoj ličnosti dete će svojom nepogrešivom intuicijom osetiti i uzvratiće ljubavlju i poverenieni. Mali pacijent mora znati zbog čega dolazi kod zubnog lekara. Detetu već kod kuće treba govoriti istinu. Nema tako malog deteta, kome se ne može odgovarajućim rečnikom objasniti zbog čega treba popravljati zube i šta će se dogoditi ako se to ne učini. Ono se mora upoznati sa instrumentarijem koji ga u ordinaciji okružuje i načinom na koji se koriste.
Veoma je važno da se roditelj ne meša u komunikaciju između deteta i stomatologa. Pogubno je da se na dete viče, preti ili čak da se udari. Takve roditelje neophodno je udaljiti. Nije poželjna ni suprotna krajnost da se pred detetom panici ili predlaže odlaganje intervencije. Ukoliko jedan od roditelja nije u stanju da kontroliše svoje emocije najbolje je da napusti ordinaciju i ostavi dete sa drugim roditeljem ili nekim od rodbine koji će biti smireniji.
Korak po korak
Nikada od terapeuta ne treba zahtevati da u jednoj poseti učini više nego što strpljenje malog pacijenta dozvoljava. Ukoliko se dete prvi put dovodi kod stomatologa i ne radi se o nekom hitnom stanju (bol, otok, povrede i si.), a predlaže se odmah započinjanje neke od intervencija (popravka zuba, vađenje i si.), najbolje je da se promeni stomatolog i time dete liši mogućnosti stvaranja neprijatnog iskustva. Često je potrebno da se u prvih nekoliko poseta ne uradi nijedna stomatološka intervencija. Tanani kontakt između stomatologa i malog pacijenta neophodan je za primjenjivanje bilo koje stomatološke intervencije. Da bi se on ostvario potrebno je vrijeme, upornost i blagonaklonost. l deci se daje anestezija! Treba napomenuti da se kod dece u svim uzrastima obavezno daje lokalna anestezija i time sprečava bolno iskustvo. Savremeni špricevi ili posebni aparati za anesteziju svode i samu neprijatnost od uboda na minimum. Nema deteta koje se ne može pridobiti za saradnju.     Odgovarajućim autoritetom stomatologa, podrške roditelja, a uz posebnu tehniku prijema za rad, mogu se pridobiti čak i djeca koja simuliraju strah.
Specifični su slučajevi kada dolazi veoma malo ili uplašeno dete prvi put kod stomatologa, a neophodno je da se uradi intervencija kako se .opšte stanje ne bi pogoršalo. I za to su propisane posebne tehnike, a zatim i način da se posle tih intervencija dete oslobodi traume i privikne na stomatološku ordinaciju. Naravno, postoji manji broj dece, kao i odraslih gde je strah od stomatoloških zahvata poprimio patološke razmere kada se već graniči sa fobijom. U takvim slučajevima postoje posebne pripreme i psihološke i medikamentozne, pa do ekstremnih kada se radi u opštoj anesteziji.
Poslednjih godina su se veoma uspešnim pokazali posebni pristupi u suzbijanju fobičnih reakcija koji ne zahtevaju medikamentoznu terapiju i psihijatrijsko lečenje.

Pojava prvih mliječnih zuba predstavlja veliku radost u porodici, ali i novu obavezu za roditelje. Kada početi sa pranjem zubića, čime je najbolje održavati higijenu usta, kako odabrati najbolju pastu za zube, samo su neka od pitanja koja će vas mučiti kada se zabele zubići u ustima vašeg mališana Najčešće su donji sekutići prvi zubi koje će dobiti vaše dete. Zatim će se pojaviti gornji sekutići, pa onda ostali, mada redosled nije precizan. Prosečan period kada se pojavljuju prvi zubi je oko 9 meseci, mada su sve varijacije od 4. meseca do godinu dana prihvatljive i ne bi trebalo da izazivaju bilo kakvu zabrinutost. Nicanje kompletnog mlečnog zubnog niza trebalo bi da se završi do 30. meseca.
Šta su to neonatalni zubi?
Ukoliko se zubi pojave pre 4. meseca smatra se daje malo preuranjeno, ali opet ne predstavlja razlog za zabrinutost. U ovakvim slučajevima je potrebno da stomatolog pogleda dijete, jer se nekada radi o mineralizovanim tvorevinama koje liče na zube. One se stručno nazivaju neonatalni zubi i mogu da se pojave i u prvim nedeljama po rođenju bebe. Njihovo prerano nicanje ili pojava može da predstavlja smetnju kod dojenja jer povređuju bradavicu, a ukoliko su vrlo labavi (jer nemaju korena), potrebno ih je ukloniti da ne bi eventualno došlo do ispadanja i udisanja.
Kad zubić kasni?
Ako zubi ne izađu posle 12 mjeseci, to se smatra zakasnelom denticijom i potrebno je da se konsultuje dječji stomatolog koji će odrediti način daljeg praćenja deteta. U pitanju može da bude nedostatak zuba (anodoncija ili hipodoncija), ili postojanje smijetnji na putu nicanja. U slučaju ranijeg ili zakasnelog nicanja prvih zuba treba očekivati isto i kod smene sa stalnim zubima.
Šta je zubni plak?
Osnovni uzročnik oboljenja zuba i desni je zubni (dentalni) plak. Radi se o nevidljivoj opni koja prekriva površinu gleđi. Prvo se stvara jedan proteinski film usled taloženja bjelančevina iz pljuvačke. On ima zaštitnu ulogu jer se preko njega obezbejdjuje razmjena minerala izmedju usne duplje i površine zuba. Minerali, prvenstveno kalcijum i fosfati, se neprekidno talože i razlazu sa površine gleđi. Ovi procesi se nazivaju remineralizacija i demineralizacija i nalaze se u ravnoteži koja čuva cjelovitost površine gleđi
Zašto se zubi kvare?
Odmah po nicanju, mlečni zubi mogu da se pokvare. Bakterije koje izazivaju karijes (kariogene bakterije) se prenose sa roditelja na dijete. Pošto je majka najviše u kontaktu sa mališanom, najvažnije je da ona ima zdrave zube i da redovno održava njihovu higijenu. Prema čvrstini vlakana četkice za zube se dijele na čvrste (hard), srednje čvrste (medium), meke (soft) i ultra meke (ultra soft). Čvrste se više ne preporučuju ni za jedan uzrast. Tendencija je da se koriste soft i ultra soft četkice. Dječje četkice mogu da budu i srednje čvrstine. Osnovna odlika kvaliteta je dužina vremena u kome su vlakna neoštećena i ne počinju da ispadaju ili se razmiču. Veću sigurnost i kvalitet garantuju četkice poznatijih svetskih proizvođača, pogotovo ako imaju atest Američkog stomatološkog udruženja (ADA). Bez obzira na vrstu četkice maksimalni vijek korišćenja je do tri meseca, posle čega one postaju neefikasne i mogu da oštećuju desni i zube.
Zdravi zubići - lijep osmjeh  
Mlečni zubi često niču po nepravilnom redosledu ali je uobičajeno da prvo izađu donji pa gornji sekutići, očnjaci, pa prvi i drugi mlečni molari. Zubi počinju da se formiraju već od četvrtog mjeseca intrauterinog života, a prvi niču od četvrtog mjeseca poslije rođenja do prve godine. Međutim, ako se prvi zubi ne pojave ni poslije napunjene prve godine života treba se posavjetovati sa stomatologom Kod svih vrsta sisara, pa i kod ljudi, postoje dvije "generacije" zuba: mliječna i stalna. Kod nižih životnjskih vrsta zubi neprekidno ispadaju i smenjuju se novim. Postojanje dvije generacije zuba je neophodno da bi se uskladilo prisustvo zuba zbog žvakanja i ishrane i razvoja vilica i lica. Kod bebe i malog djeteta vilice su još uvek nerazvijene i ne mogu da podrže veće zube. Zbog toga postoje mliječni, koji su manji, služe za žvakanje, podstiču razvoj kosti, a kako se razvijaju vilice u njima se razvijaju i klice stalnih zuba koji se pojavljuju po određenom redosledu i zamenjuju mlečne prethodnike. Stalni kutnjaci (molari) nemaju svoje mliječne prethodnike. Ovaj podatak govori o važnosti očuvanja mliječnih zuba do perioda njihove normalne smjene.
Mliječni zubi
Zubi počinju svoj razvoj već od četvrtog mjeseca intrauterinog života (pre rođenja, u materici), a prva mineralizacija započinje oko šestog mjeseca. Neposredno prije porođaja započinje i mineralizacija prvih stalnih zuba, sekutića i prvog stalnog molara (poznatijeg kao šestica). Nicanje prvih mliječnih zuba počinje od četvrtog mjeseca po rođenju do prve godine. Prosjek za naše podneblje za pojavu prvih zuba je oko devetog mjeseca. Sve što se pojavi prije četvrtog mjeseca smatra se ranim nicanjem. Ako se prvi zubi ne pojave ni posijle napunjene prve godine, trebalo bi konsultovati stomatologa. Rano ili kasno nicanje mliječnih zuba praćeno je ranim ili kasnijim nicanjem i prvih stalnih zuba. Mliječni zubi često niču po nepravilnom redosljedu ali je uobičajeno da prvo izađu donji pa gornji sekutići, očnjaci, pa prvi i drugi mliječni molari. Nicanje mliječnih zuba treba da se završi do 30. meseca života.
Zablude o nicanju zubića
Period nicanja prvih zuba predstavlja polje mnogih zabluda kojima podležu čak i pedijatri i stomatolozi. Smatra se da nicanje zuba može da bude praćeno lokalnim simptomima u vidu pojačanog lučenja pljuvačke, peckanja, neugodnosti do bolova koji bebu čine razdražljivom. Na mestu nicanja postoji crvenilo i osjetljivost. Zbog razdražljivosti može da se javi povremena blaga temperatura do 38°C, žitkija stolica, gubitak apetita i sl. Viša i dugotrajna temperatura, grčevi u stomaku, prolivi i teži opšti poremećaji nisu posljedica otežanog nicanja zuba i zahtevaju detaljnije preglede, kako bi se isključila neka druga oboljenja.
Predmlečni zubi
Nekada se dete rodi sa zubima. To su tzv. »predmlečni« ili »neonatalni« zubi - tvorevine slične zubima, ali bez korena i svih specifičnih zubnih struktura. U tom slučaju je hitna konsultacija sa stomatologom. Uglavnom se te tvorevine uklanjaju jer se ljuljaju, smetaju pri podoju i mogu da ispadnu i da ih beba proguta ili udahne.